تقلید السیفتقلید، مراسمِ شمشیربستن سلاطین عثمانی در یکی از نخستین روزهای جلوس است. ۱ - معرفی اجمالیاین مراسم ــ که در منابع قدیم به آن «تقلیدالسیف» و «تقلید شمشیر» می‌گفته‌اند ـمعادل مراسم تاجگذاری پادشاهان بوده است. هر سلطان برای مراسم شمشیر بستن، در یکی از صبحهای روز دوم تا هفتم پس از مراسم بیعت ، سوار بر اسب یا قایق سلطنتی از قصر خارج می‌شد و به آرامگاه ابوایوب انصاری در محله ایّوب استانبول می‌رفت و در آن‌جا شمشیر می‌بست و سپس مزار یک یک اجداد خود را زیارت می‌کرد و به قصر باز می‌گشت. در تمام مسیر، وزیراعظم، شیخ الاسلام، قاضی عسکرها، نقیب الاشراف و برخی از مقامات دولتی همراه سلطان بودند. سلطان، اگر از راه دریایی به ایّوب می‌رفت، از راه خشکی به قصر باز می‌گشت، و برعکس. در این مراسم برسر مردم، پول تازه ضرب شده به نام سلطان جدید می‌پاشیدند و بین ایشان گوشت قربانی پخش می‌کردند. همچنین، هرگاه سلطان از راه خشکی به قصر باز می‌گشت، «کدخدای دربانان» و «میرآخور ـ آغا» از محل آرامگاه تا دروازه قصر، عریضه های مردم را، که به سلطان می‌نوشتند، جمع می‌کردند. ۲ - پیشینه شمشیربستنپیشینه تقلید یا همان شمشیربستنِ رسمی، دقیقاً معلوم نیست. به گفته دسن، اول بار آق شمس الدین در آرامگاه ابوایّوب به کمر سلطان محمد فاتح (حک :۸۵۵ ـ۸۸۶) شمشیر بسته است، ولی در منابع ترکی چنین مطلبی دیده نمی‌شود. از قرن یازدهم بود که سلاطین زیارت مزار اجداد خود را معمول کردند که این عادت یا رسم را «تربت لَر زیارتی» (زیارت تربتها) نامیدند. [۱]
مصطفی سلانیکی، تاریخ، ج۱، ص۱۳۲.
بعدها این رسم به زیارت مزار سلطان محمد فاتح منحصر شد. به گفته مورخان ترک، اولین مراسم تقلید در زمان مصطفای اول (۱۰۲۶ـ۱۰۲۷ و ۱۰۳۱ـ ۱۰۳۳) بوده است. [۲]
مصطفی نعیما، تاریخ، ج۱، ص۳۲۰.
[۳]
ابراهیم پچوی، تاریخ، ج۲، ص۳۶۱.
۳ - ماهیت دینی مراسم تقلیدمراسم تقلید، ظاهراً پیش از زمان سلطان مصطفای اول، صرفاً ماهیت دینی داشته و بعد از او به صورت رسم درباری در آمده است. اما بعضی از سلاطین، از جمله مصطفای دوم (حک: ۱۱۰۷ـ ۱۱۱۵) و مراد پنجم (حک: ۱۲۹۳)، این رسم را اجرا نکرده اند. [۴]
عثمان نوری، عبدالحمید ثانی و دور سلطنتی، ج۱، ص۹۱، استانبول ۱۳۲۷.
آخرین مراسم تقلید در زمان جلوس محمد ششم (حک: ۱۳۳۶ـ۱۳۴۱) انجام شد.۴ - اوایل دوره اسلامیتقلید، از اوایل دوره اسلامی و پیش از رفتن به غزوات به صورت رسم اجرا می‌شده است. بعضی از دانشمندان، پیشینه رسم شمشیربستن ممالیک مصر از طرف خلفای عباسی را به همان رسم صدر اسلام مربوط می‌دانند [۵]
دسن، ج ۱، ص ۳۰۶.
ترکان عثمانی نیز روایت کرده‌اند که شمس الدین بخاری (امیر سلطان) برای سلطان مراد دوم (حک: ۸۲۴ ـ ۸۴۸) در بورسه شمشیر بسته بود. [۶]
عالی، تاریخ، ج۵، ص۱۹۵.
[۷]
صولاق زاده، تاریخ، ج۱، ص۱۳۹.
معمولاً شیخ الاسلام شمشیر را به کمر سلطان می‌بست، [۸]
مصطفی نعیما، تاریخ، ج۴، ص۳۲۸.
[۹]
سلاحدار، تاریخ، ج۲، ص۳۰۹.
ولی این قاعده ای ثابت نبود و در قرون اخیر این کار را اشخاص دیگر، برای مثال نقیب الاشراف، نیز انجام می‌دادند.در باره شمشیری که سلاطین در مراسم تقلید به کمر می‌بستند، نظرها مختلف است؛ به عقیده هامر ـ پورگشتال [۱۰]
یوزف فون هامر ـ پورگشتال، تاریخ امپراطوری عثمانی، ج۳، ص۲۱۴۸، ترجمه میرزا زکی علی آبادی.
این شمشیر از آنِ پیامبر اکرم -صلی اللّه علیه وآله- وسلم، و به عقیده احمد لطفی از آنِ عُمَر بوده است، لیکن این ادعاها بی پایه است؛ شمشیرِ این مراسم عموماً از بین شمشیرهای محفوظ در قصر، و به خواست سلطان انتخاب می‌شد. در بین این شمشیرها، شمشیر پیغمبر ، عمر ، عثمان غازی (بنیانگذار سلطنت عثمانی) و شمشیر یاوز سلطان سلیم یافت می‌شد.۵ - فهرست منابع(۱) روشن اشرف، ایکی سلطنت آره سنده، استانبول ۱۳۳۴. (۲) اولیاچلبی. (۳) ابراهیم پچوی، تاریخ. (۴) سلاحدار، تاریخ. (۵) مصطفی سلانیکی، تاریخ. (۶) صولاق زاده، تاریخ. (۷) عالی، تاریخ. (۸) احمد لطفی، تاریخ، ج ۶، استانبول ۱۳۰۲. (۹) مصطفی نعیما، تاریخ. (۱۰) عثمان نوری، عبدالحمید ثانی و دور سلطنتی، استانبول ۱۳۲۷. (۱۱) یوزف فون هامر ـ پورگشتال، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه میرزا زکی علی آبادی، چاپ جمشید کیان فر، تهران ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹ش. (۱۲) Enderu ª n tarihi , I, ۳۵;. (۱۳) M d'Ohsson, Tableau gإnإral de l'Empire Ottoman , Paris ۱۶۷۰, ۱۰, ۱۹;. (۱۴) I smail Hakk â , Uzunµar â í l â , Osmanl i devletinin saray te í kilہt i , Ankara ۱۹۴۵, ۳۶, ۶۰, note ۱۸۹ ff. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تقلید»، شماره ۳۷۵۳. |